Sąd Najwyższy w dniu 8 listopada 2019 r. podjął uchwałę oznaczoną sygn. akt III CZP 32/19 następującej treści.
„Zasądzenie odszkodowania za szkodę określoną w art. 129 ust. 2 w zw. z art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1396 z późn. zm.) według cen z dnia jego ustalenia nie wyłącza przyznania odsetek za opóźnienie od dnia powstania stanu opóźnienia.”
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 listopada 2019 r., sygn. akt I CSK 464/18 stwierdził m.in. jak następuje.
„Drugi zarzut naruszenia art. 129 ust. 2 p.o.ś. w związku z art. 361 k.c. odnosi się do jego błędnej wykładni i przyjęcia, że szkoda określana jest w sposób obiektywny, tj. na podstawie wartości rynkowej danego dobra, nie zaś za pomocą metody subiektywnej, określającej indywidualną sytuację skarżącej, oraz wartości składnika, jaką przedstawia on ze względu na stosunek do innych składników majątku, indywidualnych potrzeb sytuacji skarżącej, a więc uwzględniając jego związek z majątkiem jako całością. Określanie szkody w ujęciu obiektywnym bądź subiektywnym jest sporne w piśmiennictwie. Sąd Najwyższy w niniejszym składzie podziela pogląd, że naprawienie szkody ma prowadzić do postawienia poszkodowanego w takiej sytuacji majątkowej, jak gdyby nie doszło do naruszenia jego interesów.
Według uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 1998 r., III CZP 72/97 (OSNC 1998, Nr 9, poz. 133), odszkodowanie powinno przywrócić w majątku poszkodowanego stan naruszony zdarzeniem wyrządzającym szkodę. Cel ten realizuje naprawienie szkody uwzględniające indywidualną sytuację poszkodowanego, co ono umożliwia pełne naprawienie szkody. W tej sytuacji trafny jest podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 299 k.p.c. przez zaniechanie przesłuchania stron, które pozwoliłoby do określenia zakresu i wysokości szkody poniesionej przez powódkę. „
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 marca 2018 r. (sygn. akt II CSK 306/17) oddalił kasację Portu lotniczego w Poznaniu od wyroku zasądzającego na rzecz właściciela nieruchomości odszkodowanie w kwocie 50.351 zł.
Sąd Najwyższy potwierdził po raz kolejny, że „związek ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania z obniżeniem wartości nieruchomości należy rozumieć szeroko. W związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania pozostaje nie tylko obniżenie wartości nieruchomości będące następstwem ograniczeń przewidzianych bezpośrednio w treści rozporządzenia o utworzeniu obszaru, lecz także obniżenie jej wartości wynikające z tego, że na skutek wejścia w życie rozporządzenia dochodzi do zwężenia granic własności (art. 140 i 144 k.c.) i tym samym ścieśnienia wyłącznego władztwa właściciela względem nieruchomości położonej na obszarze ograniczonego użytkowania. Właściciel, który przed wejściem w życie rozporządzenia mógł żądać zaniechania immisji przekraczającej standard ochrony środowiska, został w wyniku ustanowienia obszaru możliwości takiej pozbawiony. Szkodą podlegającą naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2 p.o.ś. jest więc także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z faktu, że właściciel musi znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje.„.
Sąd Najwyższy nie uwzględnił zarzutu pozwanego, że lotnisko funkcjonowało już wcześniej, a wprowadzenie OOU nie spowodowało w praktyce zwiększenia uciążliwości, podtrzymując stanowisko Sądu Okręgowego, który stwierdził, że „okoliczność, iż lotnisko funkcjonuje od wielu lat i emitowało hałas także wcześniej, nie pozbawia powodów roszczenia odszkodowawczego. Przyjął, że możliwość dochodzenia takiego roszczenia otworzyło objęcie nieruchomości powodów obszarem ograniczonego użytkowania”.
Powodowie w tej sprawie dochodzili początkowo kwoty 10.000 zł. Następnie po opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości rozszerzyli powództwo do kwoty 50.351 zł. Sąd Najwyższy potwierdził, że takie rozszerzenie powództwa jest możliwe o ile spełnia warunki, o których mowa w art. art. 193 k.p.c.
Sąd Najwyższy w wyroku z 14 czerwca 2017 r. sygn. akt II CSK 602/16 podtrzymał korzystne stanowisko w sprawie roszczeń właścicieli nieruchomości znajdujących się na terenie obszarów ograniczonego użytkowania dla lotnisk. Sąd Najwyższy podtrzymał utrwalone w judykaturze stanowisko, zgodnie z którym ograniczeniem w korzystaniu z nieruchomości, o którym mowa w art. 129 ust. ustawy Prawo ochrony środowiska jest samo wprowadzenie OOU.
„Już z przytoczonego brzmienia przepisu art. 129 ust. 2 u.p.o.ś. wynika, że odszkodowanie należy się „w związku z ograniczeniem korzystania z nieruchomości”, a nie w związku z utratą możliwości dochodzenia roszczenia o zaprzestanie negatywnego oddziaływania na nieruchomość, jak to ujmuje skarżący. Oficjalne potwierdzenie takiego ograniczenia korzystania z nieruchomości następuje w drodze uchwały właściwego sejmiku o ustanowieniu strefy tego ograniczenia. Mając to na uwadze, Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 lutego 2010 r. III CZP 129/08 (nie publ.) uznał, że ograniczeniem tym jest już samo ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania, gdyż powoduje ono obniżenie wartości nieruchomości, będące następstwem ograniczeń przewidzianych w treści aktu o utworzeniu o.o.u. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd ten wskazał na dalsze negatywne konsekwencje ustanowienia o.o.u. dla właścicieli nieruchomości. Na skutek wejścia tego aktu w życie, dochodzi do zawężenia granic prawa własności. Od tej daty właściciel musi bowiem znosić dopuszczalne na tym obszarze podwyższone normatywnie immisje hałasu, bez możliwości żądania ich zaniechania, co, rzecz jasna, wpływa również na obniżenie wartości nieruchomości.
Stanowisko takie można uznać z utrwalone w judykaturze Sądu Najwyższego (por. wyroki z dnia 6 maja 2010 r., nie publ., II CSK 602/10, z dnia 25 maja 2012 r., I CSK 509/11, OSNC 2013, nr 2, poz. 26, czy z dnia 21 sierpnia 2013 r., II CSK 578/12, OSNC 2014, nr 4, poz. 47). Zgodnie z tym orzecznictwem, ograniczenie prawa własności, będące konsekwencją uchwalenia o.o.u., stanowi wprawdzie czynnik składający się na szkodę poniesioną przez powodów, ale – wbrew przekonaniu skarżącego – szkody tej nie wyczerpuje. Jeszcze bardziej istotnym czynnikiem jest tu bowiem samo utworzenie o.o.u. Jak trafnie zauważył Sąd Apelacyjny, w odbiorze potencjalnych nabywców, akt prawa miejscowego o utworzeniu o.o.u., otwierający, przynajmniej potencjalnie, legalną drogę do zwiększenia operacji lotniczych, wpływa na zmniejszenie wartości nieruchomości. W doktrynie uznano, że w świadomości uczestników lokalnego rynku nieruchomości pojawia się wtedy przeświadczenie o „skażeniu” objętego tym aktem obszaru czynnikiem negatywnym (w tym wypadku hałasem), powodujące obniżenie wartości położonych na tym terenie nieruchomości.”
Sąd Najwyższy w uchwale sygn. akt III CZP 37/17 potwierdził, że do zachowania dwuletniego terminu zawitego na zgłaszanie roszczeń dotyczących szkód związanych z wprowadzeniem OOU wystarczające jest złożenie w sądzie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Nie jest przy tym wymagane, aby podmiot zobowiązany otrzymał odpis takiego wniosku przed upływem terminu.
Treść uchwały Sądu Najwyższego w tej sprawie ma następujące brzmienie:
„Do zachowania dwuletniego terminu przewidzianego w art. 129 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (jedn. tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 519 ze zm.) wystarczające jest złożenie przed jego upływem do sądu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej.”
W sprawach dotyczących roszczeń właścicieli nieruchomości za szkody spowodowane wprowadzeniem OOU często pojawiały się wątpliwości związane z oceną prawną sytuacji, w której właściciele nieruchomości składali do sądów zawezwania do próby ugodowej przed upływem terminu do zgłaszania roszczeń, a odpisy tych wniosków były dostarczane przedsiębiorstwu zobowiązanemu do wypłaty odszkodowania po tym terminie. W wielu takich sprawach powództwa były oddalane z uzasadnieniem, że sformułowanie „zgłoszenie roszczeń” powinno być interpretowane w taki sposób, że do zachowania terminu zawitego konieczne jest doręczenie podmiotowi zobowiązanemu dokumentu, w którym roszczenia są zgłaszane.
Sąd Najwyższy w uchwale sygn. akt III CZP 7/17 z dnia 12 maja 2017 r. przełamał tę niekorzystną interpretację stwierdzając:
„Wniesienie do sądu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, bez uprzedniego zgłoszenia roszczenia osobie obowiązanej do jego zaspokojenia, prowadzi do zachowania dwuletniego terminu przewidzianego w art. 129 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (jedn. tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 519) również wtedy, gdy odpis wniosku został doręczony tej osobie po upływie tego terminu.”
Uchwała powyższa może również znaleźć zastosowanie w przypadku osób, które wysłały zgłoszenie roszczeń listem poleconym bez potwierdzenia odbioru lub wysyłka przesyłki miała miejsce przed upływem dwuletniego terminu na zgłaszanie roszczeń, a odbiór już po upływie terminu oraz w sytuacjach, gdy przed upływem terminu właściciel nieruchomości złożył pozew o zapłatę, a odpis pozwu został doręczony pozwanemu po upływie tego terminu.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z 14 lipca 2016 r. sygn. akt III CSK 170/16 potwierdził swoje wcześniejsze stanowisko zawarte w wyroku z 4 grudnia 2013 r., sygn. akt II CSK 161/13, w którym wyjaśniono, że roszczenie przewidziane w art. 129 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. powstaje od dnia wprowadzenia ograniczeń korzystania z nieruchomości w wyniku ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, a roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie z wypłatą dochodzonego odszkodowania
może powstać jeszcze przed wydaniem wyroku zasądzającego odszkodowanie, jeżeli strona pozwana była skutecznie wzywana do wypłaty odszkodowania przed takim wyrokiem (art. 455 k.c.).
Powyższe postanowienie SN rozstrzyga na korzyść właścicieli nieruchomości wątpliwości interpretacyjne, wskutek których w wielu wyrokach zasądzano odsetki naliczone od dat późniejszych, jak np. data wyroku bądź data na którą została sporządzona opinia biegłego, określająca wysokość odszkodowania. Prawidłowo odsetki powinny zostać naliczone od daty zgłoszenia roszczeń, ewentualnie od daty wskazanej jako data zapłaty w tym piśmie.
Sąd Najwyższy opublikował dziś uchwałę podjętą w składzie 7-osobowym w sprawie III CZP 62/16 o następującej treści:
Rozporządzenie Wojewody Mazowieckiego Nr 50 z dnia 7 sierpnia 2007 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla Portu Lotniczego im. Fryderyka Chopina w Warszawie (Dz.Urz. Województwa Mazowieckiego Nr 156, poz. 4276) obowiązywało do dnia wejścia w życie uchwały nr 76/11 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 20 czerwca 2011 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla Portu Lotniczego im. Fryderyka Chopina w Warszawie (Dz.Urz. Województwa Mazowieckiego nr 128, poz. 4086).
Powyższa uchwała może skutkować oddalaniem powództw lub apelacji powodów w sprawach o odszkodowania związane z wprowadzeniem OOU z 2007 r., o ile ich roszczenie nie zostało zgłoszone w terminie dwóch lat od daty wejścia w życie rozporządzenia nr 50.
Sąd Najwyższy rozpatruje obecnie 2 zagadnienia prawne dotyczące obowiązywania OOU z 2007 r.
Pierwsze zapytanie z 31.12.2015 r. o sygnaturze akt III CZP 114/15 dotyczy sposobu traktowania przez sądy osób, które posiadając nieruchomości w OOU z 2007 r. roszczenia zgłosiły dopiero w terminie przewidzianym dla OOU z 2011 r. Sąd Najwyższy ma ustalić czy w celu uzyskania odszkodowania należy udowodnić istnienie w „nowym” obszarze na nieruchomości powoda dodatkowych ograniczeń.
„Czy właścicielowi nieruchomości (użytkownikowi wieczystemu, posiadaczowi prawa rzeczowego ograniczonego), który wystąpił z roszczeniami w 2-letnim terminie zawitym z art.129 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2013.1232 j.t.) od dnia wejścia w życie uchwały Sejmiku Województwa Mazowieckiego Nr 76/11 z dnia 20 czerwca 2011 r. (Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 128 z 20.07.2011 r. poz. 4088):
1. przysługuje prawo do żądania odszkodowania za poniesioną szkodę w związku z ograniczeniami w korzystaniu z nieruchomości posadowionej w granicach Obszaru Ograniczonego Użytkowania dla Portu Lotniczego im. Fryderyka Chopina, bez konieczności porównywania zakresu ograniczeń wprowadzonych ww. uchwałą Sejmiku a ograniczeń wprowadzonych Rozporządzeniem Wojewody Mazowieckiego Nr 50 z dnia 7 sierpnia 2007 r. (Dz. Urz. Woj. Maz., Nr 156, poz. 4276), w związku z którym to aktem prawa miejscowego nie wystąpił z roszczeniami w terminie z art. 129 ust. 4 p.o.ś.?
2. czy też przysługuje mu wyłącznie prawo do żądania odszkodowania stanowiącego ewentualnie dalszą (inną) szkodę przy uwzględnieniu obowiązujących ograniczeń wprowadzonych Rozporządzeniem Wojewody Mazowieckiego Nr 50 z dnia 7 sierpnia 2007 r.?”
Drugie zapytanie z 19.01.2016 r. oznaczone sygnaturą akt III CZP 7/16 dotyczy ustalenia czy OOU z 2007 r. utracił moc ze względu na wejście w życie przepisów zmieniających organ uprawniony do wydania aktu prawnego wprowadzającego OOU lub ze względu na niestosowanie przepisów dot. OOU z 2007 r. przez sądy administracyjne i inne organy administracji publicznej.
„1) Czy akt prawa miejscowego w postaci rozporządzenia nr 50 z dnia 7 sierpnia 2007 r. Wojewody Mazowieckiego w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla Portu Lotniczego im. Fryderyka Chopina w Warszawie (Dz.Urz. Województwa Mazowieckiego Nr 156 z 2007 r., poz. 4276) utracił moc w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. Nr 199 z 2008 r., poz. 1227),
2) w przypadku negatywnej odpowiedzi na pytanie postawione w pkt 1, czy utrata mocy obowiązującej ww. rozporządzenia nr 50 nastąpiła wskutek powszechnego zaprzestania jego uznawania i stosowania przez organy administracji publicznej oraz sądownictwo administracyjne (instytucja desuetudo) i jeżeli tak, to jaką datę należy uznać za istotną dla zastosowania tego skutku?”
Przypominamy, że Sąd Najwyższy w 2015 r. rozpatrywał zapytanie prawne dotyczące OOU z 2007 r. w sprawie sygn. akt III CZP 34/15. W orzeczeniu tym stwierdzono, iż „Rozporządzenie Wojewody Mazowieckiego nr 50 z dnia 7 sierpnia 2007 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla Portu Lotniczego im. Fryderyka Chopina w Warszawie (Dz. Urz. Województwa Mazowieckiego z 2007 r., Nr 156, poz. 4276) nie utraciło mocy z dniem 15 listopada 2008 r. w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.).”
Obszar ograniczonego użytkowania dla lotniska Chopina w Warszawie został utworzony Rozporządzeniem Wojewody nr 50 z dnia 07.08.2007 r. Osobom, które były właścicielami nieruchomości w dniu wejścia w życie OOU (tj. 25.07.2009 r.) przysługiwało prawo do wystąpienia z roszczeniem o wypłatę odszkodowań w terminie 2 lat od wejścia w życie rozporządzenia, czyli do dnia 25 sierpnia 2009 r.
Właściciele nieruchomości mogli ubiegać się na podstawie Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska:
– o wykup nieruchomości bądź jej części,
– o wypłatę odszkodowania za utratę wartości nieruchomości,
– o wypłatę odszkodowania za koszty wypełnienia wymogów technicznych dotyczących budynków w zakresie zapewnienia w pomieszczeniach właściwego klimatu akustycznego.
W dniu 29 września 2009 r., NSA postanowieniem w sprawie II OSK 502/09, stwierdził że Rozporządzenie Wojewody nr 50 z dnia 07.08.2007 r. utraciło moc i obszar ograniczonego użytkowania nie obowiązuje. Na podstawie tego orzeczenia sądy powszechne przestały stosować to rozporządzenie i oddalały pozwy osób, które dochodziły swoich praw.
Organy administracji również zaprzestały stosowania wskazanego powyżej rozporządzenia, wydając szereg decyzji o pozwoleniu na budowę z przeznaczeniem budynków na cele mieszkaniowe, mimo iż przepisy dot. utworzenia OOU na to nie zezwalały.
Uchwałą nr 76/11 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 20.06.2011 r. obszar ograniczonego użytkowania dla lotniska Chopina w Warszawie został ponownie utworzony.
Wielu właścicieli nieruchomości znajdujących się w nowym OOU, których nieruchomości były uprzednio w OOU z 2007 r. zdecydowało się na zgłoszenie roszczeń oraz wystąpienie do sądu z roszczeniem o wypłatę odszkodowań. Byli przekonani, że skoro OOU z 2007 r. nie obowiązywał i nie mogli dochodzić skutecznie swoich roszczeń to obecnie dwuletni termin zawity na zgłoszenie roszczeń liczy się na nowo.
Niestety, składy orzekające w takich sprawach stały na innym stanowisku. Powództwa takie oddalano ze względu na upływ terminu zawitego na zgłoszenie roszczeń, który upłynął w 2009 r.
Sąd Najwyższy orzekł w dniu 25 czerwca 2015 r. (sygn. akt III CZP 34/15) iż obszar ograniczonego użytkowania z 2007 r. nie przestał obowiązywać nie podzielając tym samym stanowiska Naczelnego Sądu Administracyjnego.